Doorgaan naar hoofdcontent

Weten wat je niet weet?

 


“1 6 8 9 2 2”, las ik rustig voor. Het antwoord werd door een van de kinderen gegeven: 1 6 9 3 5”. “Fout!” riep een van de anderen. We zaten die avond bij elkaar voor de vierde filosofieles. Nadat we in de eerste les eerst hadden verkend wat al heel lang over de hele wereld één van de meest belangrijke filosofische vragen was geweest  (“wie ben ik?”), gingen de kinderen vandaag kennismaken met Socrates. Ik had ze al verteld over zijn leven. Dat hij een lelijke man moest zijn geweest, zoon van een vroedvrouw. Dat hij woonde in Athene en daar op het plein de omstanders lastige vragen stelde, zodat ze diep konden nadenken. Hij beweerde dat hij zelf eigenlijk niet zoveel wist, maar werd door zijn manier van filosoferen uiteindelijk veroordeeld tot het leegdrinken van de gifbeker.

 

“Als het je lukt om de getallenreeks van daarnet te herhalen, ben je dan slim?”, was mijn openingsvraag. “Of wijs? Of verstandig? Of heb je dan gewoon een goed geheugen?” En welke overeenkomsten en verschillen zie je tussen deze begrippen. De kinderen barstten los om hun overdenkingen te delen. Wat is wijsheid eigenlijk? En ik dacht terug aan de vorige les waarin er drie vormen van kennis zijn: datgene wat tot je komt via je zintuigen (via boeken, leraren, filmpjes e.d.), dan zijn er de logische conclusies die je zelf kunt trekken en tot slot is er “direct inzicht”, de wijsheid die vanuit jezelf komt. Dat was wat Socrates ook regelmatig deed, in stilte een vraag overdenken.

 

“Wijsheid is weten wat je niet weet?”, was de vraag die de kinderen meekregen in hun eigen overpeinzing. Het werd stil, ze sloten hun ogen en ik nodigde ze allereerst uit alles in gedachten te inventariseren wat ze al wisten over “wijsheid” en “weten”. Terwijl ik de hersenen hoorde kraken, kwam er een volgende opdracht. Met nog steeds de ogen dicht mochten ze een beeld oproepen dat volgens hun met deze vraag te maken had. “Maakt niet uit wat: er is geen goed of fout bij deze opdracht…” En tot slot mochten ze nagaan welk gevoel deze vraag bij hun opriep. En nadat we dit goed doorvoeld hadden, mochten de ogen open. Een groot aantal heldere kijkers keken mij aan.

 

“Ik weet echt helemaal niets meer..”, verzuchtte iemand. En ik nodigde haar uit om één van de anderen te vragen “haar Socrates” te zijn. Degene die prikkelende vragen zou stellen, waardoor je dieper gaat nadenken en wellicht nog meer inzichten mag ontvangen. En ja hoor… het werkte. “Je zegt dat je niets weet. Maar wat is dat niets? En wat is weten?” “En wat is het verschil tussen “niet” en “niets”? De volgende was aan de beurt: “Ja, ik denk dat het wel klopt, althans zo voelt het. Maar uitleggen kan ik het niet.” “Hoe kun je erachter komen wat je (nu) nog niet weet?” Het bleef even stil. “Ja natuurlijk, daar hadden we het de tweede les over: door vragen te stellen, je te verwonderen over wat soms vanzelfsprekend lijkt…” Zo kun je weten wat je nu nog niet weet. “En dat is filosofie: op zoek naar de waarheid.”

 

“Waarheid is voor mij, wanneer er veel mensen zijn die denken dat het zo is”, wist iemand in te brengen. “Ja, lang geleden, dacht iedereen dat de aarde plat was, dat je er zo vanaf kon vallen. En nog steeds is er een kleine groep mensen die daar zo over denkt. Maar is dat dan de waarheid?”, bracht ik in. Het werd stil, het was inmiddels al lang tijd. Maar ze wilden nog even blijven zitten. Nadenken.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Rood haar is varkenshaar en varkenshaar dat stinkt

"En dan ging ik op zaterdagavond na de disco met de bus naar huis. De bus zat vol dronken jongeren. En als ze mij in de gaten kregen, begonnen ze dus te zingen: Rood haar is varkenshaar en varkenshaar dat stinkt." "Wat deed je dan pap?", vroeg dochter Rosalie die vol aandacht zat te luisteren. "Nou, ik zong gewoon mee en deed alsof het niet over mij ging." Ze kroop bij haar vader op schoot en woelde met haar handen door zijn wilde krullen, die helaas niet meer zo rood waren als toen. "Gewoon negeren dus", was haar conclusie. Maar gold dat ook voor Simon de Pimon en Rosie Poepedosie? "Ze noemden me vandaag Simon de Pimon", wist deze jongeman mij te vertellen met een verongelijkt gezicht. En de tranen stonden in zijn ogen. Zijn moeder had mij gevraagd om hem te begeleiden. Hij werd gepest op school en daar leed hij zichtbaar onder. Blijkbaar werd hij geraakt door deze bijnaam, die in mijn ogen nog onschuldig was. Vaak heeft het gev...

En op de gang zijn we.... STIL

  “Ja. We zijn vandaag de boeken aan het inventariseren”, vertelde een hulpmoeder mij terwijl ik een blik wierp in de schoolbibliotheek. Ik zuchtte. “Dat kan wel de hele dag duren, hoor”. Het betekende dus dat ik op zoek moest gaan naar een andere plek in school, waar ik met de kinderen van groep 7 aan de nieuwe 10-weekse lessenreeks “De Kracht van Aandacht” zou kunnen beginnen vandaag. Dan maar het speellokaal. En terwijl ik de deur van de speelzaal open doe, zie ik al dat het vol staat met glijbanen, klimrekken, een trampoline, een evenwichtsbalk en vooral heel veel ballen. De moed zinkt me in de schoenen. “De pedagoog als ruimte”, schiet mij te binnen. Ik besef dat deze ruimte toch wel erg afleiding voor de kinderen is om de kracht van aandacht te gaan ervaren.   Alsof ik in het zwembad was “Het voelde alsof ik in het zwembad was. Heel diep op de bodem. Daar is het zo stil, dan hoor ik alleen nog maar mezelf en het water”, verzuchtte hij na 15 minuten. Ik had de kind...

Mijn kind leert foute dingen op school

  “Eeehhhh, juf, kan ik je even spreken?” Het is vrijdagochtend half negen en ik sta bij de deur om de kleuters te begroeten. Ze mogen kiezen: een high five, een knuffel, een zwaai, een billenbots, een hand. De meeste kinderen wijzen op de poster “de knuffel” aan. Een goed begin van de dag. Maar daar staat dus opeens een vader voor me. Hij kijkt me zorgelijk aan. En vertelt dat zijn zoon sinds kort thuis “fuck you” zegt en zijn middelvinger opsteekt. Dat deed hij anders nooit. “Mijn kind leert foute dingen hier op school…” “Ja dat begrijp ik, maar hij leert het niet van mij!” Vader gaat verder. Dat hij het leert van de grote kinderen, uit groep 3 en ik beloof hem dat ik er vandaag eens extra op ga letten. Terwijl de kinderen in de kring plaatsnemen, gaat de gouden spiegel rond. “Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wat is er vandaag met mij aan de hand?” De kinderen kijken om de beurt vol aandacht in de spiegel en vertellen iets over wat ze zien. “Mijn haar is er af, ik ben naar d...